Χαράλαμπος Ατματζίδης, Ο σύγχρονος χριστιανός της Δύσης και η επικαιροποίηση των μηνυμάτων της Καινής Διαθήκης στην μετανεοτερικότητα

Η εισήγηση του Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ στο ΙΔ΄ Διαχριστιανικό Συμπόσιο με θέμα «Ευαγγελισμός και Επανευαγγελισμός στην Ευρώπη του 21ου αιώνα» στη Θεσσαλονίκη

Κυρίες και κύριοι

Ι. Ο κόσμος και ο χριστιανός στην μετανεοτερικότητα

1. Εισαγωγικά επισημαίνω ότι κατά τη νεοτερική εποχή σημειώθηκαν στον τομέα της επιστήμης σημαντικά επιτεύγματα. Αυτά καλλιέργησαν στον άνθρωπο την περί προόδου άποψη και την βεβαιότητα ότι ο άνθρωπος είναι ικανός αξιοποιώντας τις δυνάμεις του ορθού λόγου να αποκτήσει απόλυτη και αντικειμενική γνώση των πραγμάτων.

Ταυτόχρονα όμως οφείλω να επισημάνω ότι η ανθρωπότητα έζησε, ιδιαίτερα τον εικοστό αιώνα, σημαντικές και πολλές φορές δραματικές εμπειρίες, όπως τη γένεση και ανάπτυξη του φασισμού και του σταλινισμού, την έκπτωση του ατόμου, την αποτυχία του εργατικού προλεταριακού κινήματος, την ψευδαίσθηση της χειραφέτησης του ανθρώπου στη δεκαετία του 60 κ.ά.

Όλα αυτά στάθηκαν η αφορμή να αναπτυχθούν στον χώρο της φιλοσοφίας θεωρητικές τάσεις κριτικής του Λόγου και της διαδικασίας του κοινωνικού εξορθολογισμού. Ταυτόχρονα σηματοδότησαν την έναρξη της νέας κατάστασης, η οποία περιγράφεται ωςμετανεοτερική.

Έκτοτε αναπτύσσεται ένας οξύς αλλά και γόνιμος διάλογος μεταξύ των εκφραστών της μετανεοτερικότητας και της νεοτερικότητας. Από τον διάλογο αυτό προκύπτουν ιδιαίτερα σημαντικές τοποθετήσεις για τον σύγχρονο κόσμο. Παρακάτω αναφέρω ορισμένες από αυτές, που άπτονται του θέματός μας. Έτσι η μετανεοτερικότητα:

α) Αποκηρύσσει την κυριαρχία του λόγου και αρνείται την εκδοχή της προόδου, η οποία καλλιεργήθηκε στους κόλπους της νεοτερικότητας. Ακόμη απορρίπτει τις μεγάλες αφηγήσεις, τα μεγάλα δηλαδή θρησκευτικά, πολιτικά, πολιτισμικά, ιδεολογικά κ.ά. συστήματα, επί των οποίων θεμελιώθηκαν πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί, τρόποι διανόησης και συμπεριφορές.

Επίσης αυτή και σε σχέση με τις μεγάλες αφηγήσεις απορρίπτει κάθε μορφή τελεολογίας.Αντιμάχεται δηλαδή ιδέες, όπως του F. Fykoygiama, ο οποίος επικαλείται τον K. Marx και τον ιδεαλιστή φιλόσοφο G. W. F. Hegel για να εξυμνήσει τον θρίαμβο του καπιταλισμού, που αποτελεί γι΄ αυτόν “το τέλος της ιστορίας”.

Στο ίδιο πλαίσιο, η μετανεοτερικότητα θεωρεί ότι έχουν πεθάνει οι πάσης φύσεως ιδεολογίες, οι οποίες απαιτούσαν από τους ανθρώπους την ευθυγράμμισή τους στην«αλήθεια» που αυτές εξέφραζαν. Κατά την μετανεοτερικότητα, δεν υπάρχει μια συγκροτημένη επιστήμη η οποία εξελίσσεται προοδευτικά διά μέσου της ιστορίας με στόχο την κατάκτηση της απόλυτης αλήθειας. Αντίθετα, υπάρχουν πολλές αλήθειες, που κάθε μια τους καθορίζεται από τις δοξασίες της εκάστοτε κοινωνίας ή εποχής. Η αλήθεια αλλάζει καθώς αλλάζει η κοινωνία.

β) Επίσης, η μετανεοτερικότητα ευνοεί την διαφορετικότητα, την απροσδιοριστία και την ποικιλομορφία, και αντιτίθεται στην κοινωνική τάξη πραγμάτων και την τυποποίηση της γνώσης, που αποτελούν βασικές αρχές της νεοτερικότητας.

γ) Τέλος, η μετανεοτερικότητα αποκλείει την μια και μοναδική ανάγνωση του κάθε κείμενου. Η μετανεοτερικότητα επέκτεινε τον θάνατο των ιδεολογιών και στο περιεχόμενο του κειμένου.

Για περισσότερα στο:  ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ